door Jasmijn Groot -
Wilhelmina van Pruisen (1751-1820) was een Pruisische prinses, de echtgenote van stadhouder prins Willem V van Oranje-Nassau en de moeder van koning Willem I. Tijdens de Bataafse Revolutie speelde ze een belangrijke rol.
De Bataafse Revolutie is een ondergewaardeerd stukje Nederlandse geschiedenis, de rol die vrouwen speelden een nóg minder gewaardeerde. De naam van Wilhelmina van Pruisen, wellicht de belangrijkste vrouw binnen het conflict, wordt dan ook maar weinig genoemd. Daarom hier een portret en biografie.
Geboren in Berlijn en opgevoed door haar grootmoeder, trouwde Wilhelmina in 1767 met stadhouder Willem V van Oranje-Nassau. Ze was politiek ambitieus, wilde samen met haar man regeren en bleek daarin nog eens doortastender te zijn dan hem. Haar groeiende invloed zorgde ervoor dat ze een flinke vinger in de Republikeinse politieke pap had - en, ook heel belangrijk: die invloed gebruikte ze zeer openlijk.
Een revolutionair conflict begon the broeien in de jaren 1780 tussen stadhouders gezinden en rebellen, waar Wilhelmina zich vanaf 1781 actief in ging mengen. Ze werd de belangrijkste kracht en zelfs leider van de stadhouders partij - de leden wilden zelfs dat ze deze rol op zich nam. Om de politiek in de Republiek te beïnvloeden, schreef ze met buitenlandse machten en supporters van de stadhouder, maar reisde ook af naar verschillende provincies om steun te vergaren.
In 1787 moesten Wilhelmina en haar gezin uitwijken naar Apeldoorn. Ze haalde het contact met haar broer aan, die net op de Pruisische troon was gaan zitten. Ook wilde ze terugkeren naar Den Haag om de regentes haar man een kans te laten geven om de orde in de provincie te doen wederkeren. Ze werd tegengehouden bij de Goejanverwellesluis, wat ze als een grove belediging interpreteerde. Daarop liet Wilhelmina haar broer de Republiek binnenvallen.
"Heden is Mijnheer mijn gevangene" - Wilhelmina van Pruisen
De militaire actie van de koning van Pruisen duurde twee weken en zorgde ervoor dat het stadhouderlijk gezag van Wilhelmina's man in ere werd hersteld. Wilhelmina zette als zijn vrouw haar representatieve werk voort en ontving zo veel belangrijke internationale gasten, zoals tsaar Alexander I van Rusland. Volgens de overlevering ontving zij ook Cornelis Johan de Lange, de commandant van de patriotten die Wilhelmina in Goejanverwellesluis hadden vastgehouden. Bij hun begroeting zou ze grappend gezegd hebben: “Heden is Mijnheer mijn gevangene. Ik verwacht U aan mijn tafel.”
De overwinning van Wilhelmina en haar man was niet voor eeuwig: in 1795 keerden de patriotten terug met steun van de Fransen en moest de familie Oranje-Nassau naar Engeland uitwijken, waar ze terecht konden bij Willems neef George III. Tot 1814 woonde Wilhelmina afwisselend in Engeland en het huidige Duitsland, tot haar zoon terugkeerde naar de Nederlanden en tot koning Willem I werd gekroond. Haar man Willem maakte dat niet meer mee, hij overleed in 1806. Ze vestigde zich in 1814 in Villa Welgelegen in Haarlem. Daar bleef zij belangrijke mensen ontvangen.
Wilhelmina van Pruisen overleed in 1820 op 68-jarige leeftijd.
Jasmijn is genderhistorica en oprichter van het Historical Women Project. Ze publiceert artikelen voor onder andere Opzij en Winq en stelt haar expertise over gender en vrouwengeschiedenis ter beschikking aan verschillende media. Jasmijn studeerde Geschiedenis en Oudheidkunde aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit.
ENGLISH BELOW -
Wilhelmina of Prussia (1751-1820) was a Prussian princess, the wife of Stadholder Prince William V of Orange-Nassau and the mother of King William I - the first king of the Netherlands. She played an important role during the Batavian Revolution.
The Batavian Revolution is an underrated piece of Dutch history, the role that women played is even less appreciated. The name of Wilhelmina of Prussia, perhaps the most important woman in the conflict, is therefore rarely mentioned. To alter that, here is a portrait and biography for you to enjoy.
Born in Berlin and raised by her grandmother, Wilhelmina married Stadholder William V of Orange-Nassau in 1767. She was politically ambitious, wanted to rule with her husband and proved to be even more incisive than. Her growing influence ensured that she had a big part in the pie that was the political arena of the Dutch Republican - and, also very importantly, she used that influence very openly.
A revolutionary conflict began to brew in the 1780s between stadholder supporters and rebels, in which Wilhelmina became actively involved from 1781 onwards. She became the main force and leader of the stadholder party - its members wanted her to take on this role. To influence politics in the Republic, she wrote to foreign powers and supporters of the stadholder, but also travelled to different provinces to gather support.
In 1787, Wilhelmina and her family had to move out to the city of Apeldoorn. She contacted with her brother, who had just ascended the Prussian throne. She also wanted to return to The Hague to let the regent give her husband a chance to restore order in the province. She was stopped at the lock of Goejanverwellesluis, which she interpreted as a gross insult. Thereupon, Wilhelmina had her brother invade the Dutch Republic.
"Today Monsieur is my prisoner" - Wilhelmina of Prussia
The King of Prussia's military action lasted two weeks and restored Wilhelmina's husband's authority as stadholder. As his wife, Wilhelmina continued her representative work, receiving many important international guests, such as Tsar Alexander I of Russia. According to tradition, she also received Cornelis Johan de Lange, the commander of the Patriots who had detained Wilhelmina at Goejanverwellesluis. At their greeting, she is said to have jokingly said, ‘Today Monsieur is my prisoner. I expect you at my table.’
The victory of Wilhelmina and her husband did not last forever: in 1795, the Patriots returned with support from the French and the Orange-Nassau family had to defect to England, where they were hosted by William's cousin George III.
Wilhelmina lived in England and present-day Germany alternately until 1814, when her son returned to the Netherlands and was crowned King William I. Her husband William did not live to see that; he had died in 1806. Wilhelmina settled in Villa Welgelegen in Haarlem in 1814. There she continued to receive important people.
Wilhelmina of Prussia died in 1820 at the age of 68.
Jasmijn Groot is a gender historian and founder of the Historical Women Project. She publishes articles for Opzij and Winq, among others, and makes her expertise on gender and women's history available to various media. Jasmijn studied History and Ancient Studies at the University of Amsterdam and Vrije Universiteit.
Comments