door Alena Riha -
De geschiedenis van de oudheid zit vol met veldslagen, intriges en machtsstrijden – en toch wordt ze vaak verbeeld als een podium voor mannelijke figuren. Maar is het echt alleen een hemisfeer die gereserveerd is voor mannen? Deze twintig vrouwen, verspreid over contintenten en culturen, bewijzen dat zij aan de frontlinie stonden – als strategen, strijders en leiders.
Griekse vrouwen: Koninginnen, strijders en verdedigers
In het oude Griekenland komen we vaak vrouwen tegen die militair actief waren als leden van koninklijke families of als koninginnen. Hun positie gaf hen toegang tot troepen en politieke middelen, die ze vakkundig gebruikten om hun doelen te bereiken – of het nu ging om de verdediging van hun vaderland of om agressieve campagnes. Maar deze verhalen beperken zich niet tot koninklijke bloedlijnen. Er waren ook vrouwen zonder koninklijke afkomst die hun troepen leidden door uitzonderlijke moed, strategisch inzicht en persoonlijke vastberadenheid, of die een beslissende rol speelden in oorlogen. Samen getuigen zij van de breedte van de vrouwelijke betrokkenheid bij oorlogvoering in een tijdperk dat vaak alleen verteld wordt door mannelijke figuren.
Pheretime van Cyrene, een koningin van het Griekse koninkrijk Cyrenaica in Noord-Afrika, vertegenwoordigt de donkere kant van de macht. Nadat haar zoon werd vermoord, wreekte zij hem met een brutaliteit die zelfs de normen van die tijd overtrof. Ze mobiliseerde haar troepen, belegerde haar vijanden en liet alle mannen kruisigen, de borsten van de vrouwen afhakken en aan de muren van de stad Barca spijkeren, en de overlevende bevolking in slavernij brengen – een voorbeeld van hoe vrouwen geschiedenis schreven niet alleen door defensieve, maar ook door offensieve en brute acties.
Even indrukwekkend, maar met een strategische focus, is Artemisia I van Caria,
misschien wel de beroemdste vrouw in het militaire aspect van het oude Griekenland. Als adviseur van Xerxes tijdens zijn campagne tegen Griekenland in 480 v.Chr. combineerde zij diplomatie met militaire bekwaamheid. Ze leidde haar eigen vloot in de veldslagen van Artemision en Salamis, waar ze niet alleen tactisch briljant was, maar ook de strategische beslissingen van Xerxes beïnvloedde door haar advies. Ze werd vooral beroemd door hoe ze de Grieken in Salamis ontweek met haar vakkundige, tactische en snelle denkvermogen.
Een ander voorbeeld van een strategisch briljante vrouw is Artemisia II van Caria, die meer dan honderd jaar na de eerste Artemisia regeerde. Ze was niet alleen een politieke heerser, maar ook een verdediger van haar koninkrijk. Ze gebruikte tactisch vernuft om aanvallers van Rhodos uit haar stad te verdrijven en veroverde vervolgens het eiland – een bewijs van haar vermogen om tussen verdediging en expansie te schakelen.
Vrouwen van de Argeaden: Macht door het leger
De Argeadische Dynastie toont hoe vrouwen militaire macht gebruikten om hun belangen te verdedigen in tijden van politieke omwenteling. Olympias, de moeder van Alexander de Grote, was niet alleen bekend om haar politieke vaardigheden, maar ook om het gebruik van militaire kracht om haar macht veilig te stellen. Cynane, de halfzus van Alexander, ging nog verder: zij was een getrainde strijdster die zelf aan het front stond en haar troepen persoonlijk de strijd in leidde. Haar dochter Adea Eurydice volgde in haar voetsporen door actief militaire acties te ondernemen om haar politieke aanspraken te bewerkstelligen – een voorbeeld van vrouwen die zich beweegden in een door mannen gedomineerd gebied. Alle drie de vrouwen die brute methoden gebruikten om hun belangen te bewerkstelligen, betaalden de prijs met een even gewelddadig einde.
Verdedigers van hun vaderland
Niet alle vrouwen waren agressors. Sommige vrouwen vielen op door hun verdedigende maatregelen, zoals koningin Archidamia van Sparta, die een sleutelrol speelde tijdens de aanval van Pyrrhos op Laconia. Ze organiseerde verdedigingsmaatregelen en motiveerde de Spartaanse mannen om vol te houden, terwijl ze de vrouwen mobiliseerde om de krijgers te ondersteunen en te verzorgen. Telesilla, een dichteres uit Argos, nam ook een buitengewone rol op zich. Nadat de mannen van haar stad waren gevallen in de strijd tegen de Spartanen, leidde zij de overgebleven vrouwen, oude mannen en slaven om de verdediging van Argos over te nemen. Met strategisch inzicht en moed slaagde zij erin de stad met succes te beschermen – een voorbeeld van hoe vrouwen vaak de laatste verdedigingslinie waren wanneer alles verloren leek.
Ongebruikelijke rollen: Niet-koninklijke leiders en saboteurs
Een bijzonder interessante uitzondering naast Telesilla, die niet uit een koninklijke familie
kwam, is Kratesipolis. Nadat haar man, generaal
Alexander, in 314 v.Chr. werd vermoord, nam zij zijn troepen over en wreekte hem. Haar mannen volgden haar niet alleen vanwege haar leiderschap, maar ook vanwege haar karakter, aangezien ze als vriendelijk en goedmoedig werd beschouwd. Hydna, de dochter van een duiker, speelde ook een onconventionele rol tijdens de Perzische Oorlog. Ze steunde de Grieken door Perzische schepen samen met haar vader te saboteren, gebruikmakend van hun zwem- en duikvaardigheden. Haar acties laten zien dat vrouwen in de oudheid niet alleen actief waren aan het front of in het paleis, maar ook een significante bijdrage leverden in schimmige rollen.
Invloedrijke koninginnen en motivatoren
Deidameia, de laatste koningin van Epirus, verdedigde
haar heerschappij ook met militaire kracht en veroverde zelfs een stad om haar macht veilig te stellen. Een ander voorbeeld is Arsinoë van Egypte, die niet alleen haar man politiek ondersteunde, maar ook aanwezig was op de slagvelden van zijn campagnes. Haar interventie tijdens de oorlog tegen het Seleucidische rijk was bijzonder opmerkelijk: zij nam de leiding in een beslissende slag en motiveerde de Egyptische troepen, wat uiteindelijk tot de overwinning leidde.
Niet-Griekse vrouwen: Vrouwelijke strijders buiten de Hellenistische wereld
De oude wereld was veel meer dan de Hellenistische cultuur van Griekenland. Buiten de Griekse grenzen ontmoeten we vrouwen die een indrukwekkende variëteit aan rollen vervulden in oorlogvoering. Deze diversiteit komt ook tot uiting in de verhalen van andere niet-Griekse vrouwen: van de machtige heersers van Egypte en Nubië tot invloedrijke vrouwen uit Mesopotamië en Arabië en de strijders van de Centraal-Aziatische steppengebieden.
Hypsicrateia, de vrouw van Mithridates VI van Pontus, is een fascinerend voorbeeld hiervan. Hoewel zij via haar huwelijk met een Hellenistische heerser de Griekse sfeer binnentrad, kwam zij waarschijnlijk uit een nomadisch paardrijdersvolk uit de Bosporus-regio. Hypsicrateia stond bekend om haar rijd- en vechtvaardigheden en ze kleedde zich als een man en droeg haar haar zeer kort. Het wordt gezegd dat zij haar man Mithridates niet alleen in zijn politieke, maar ook in zijn militaire ondernemingen ondersteunde – als loyale metgezel en moedige strijdster tot het einde. Maar zij was niet de enige paardrijdende, bijna Amazone-achtige vrouw, want de Centraal-Aziatische steppen waren de thuisbasis van volken waarin vrouwen een gelijke rol speelden in oorlogvoering en politieke macht.
Het verhaal van Tomyris, de koningin van de Massageten, is bijzonder opvallend. Zij werd
koningin van haar volk vóór 530 v.Chr. na de dood van haar man en zou niet alleen de Perzen, maar ook Cyrus de Grote zelf, een van de machtigste heersers en grootste veroveraars uit de oudheid, verslagen hebben in een epische slag, waarmee ze aanvankelijk de vrijheid van haar volk behield. Haar wilskracht en moed maakten haar tot een legende – niet alleen in haar eigen cultuur, maar ook in de Griekse historiografie.
Even opmerkelijk is Zarinayā, een koningin van de Saka, die regeerde in de 7e eeuw v.Chr. na de dood van haar broer-echtgenoot Cydraios. Als strijdster en leider versloeg zij vijandige stammen en leidde haar volk in de oorlog tegen de Meden. Ondanks haar gevangenneming, spaarde de Medische prins Stryngaios haar leven, en later redde zij hem door haar tweede man, de Parthische koning Marmares, te doden om vrede te bewerkstelligen. Zarinayā’s heerschappij eindigde met de overgave van haar gebieden aan de Meden, maar haar daden maakten haar tot een legende.
In Mesopotamië en Arabië, komen we vrouwen tegen die opvielen door zowel hun
historische daden als hun invloed op mythen en legendes. Šammuramat, koningin van het Assyrische rijk, was een van de weinige vrouwen die actief deelnam aan politiek en oorlogvoering. Als moeder van de jonge koning Adad-nirari III speelde ze waarschijnlijk een centrale rol als politieke ondersteuner en mogelijke co-regent. Ze vergezelde haar zoon op campagnes, waaronder de oorlog tegen Kummuh, en wordt gedacht dat ze zelf de leiding had. Haar invloed breidde zich ook uit naar binnenlandse projecten zoals bouw en administratie, en zij inspireerde de legende van de krijgskoningin Semiramis.
Pantea, de vrouw van de Susische koning Abradatas, was een andere vrouwelijke krijger die een sleutelrol speelde in de campagnes van Cyrus de Grote. Oorspronkelijk vocht zij aan de zijde van de Assyriërs tegen Cyrus, maar werd gevangen genomen en overtuigde later haar man om over te lopen naar Cyrus. Pantea nam deel aan de Slag bij Opis, hielp bij het vormen van de Perzische elite-eenheid van de Onsterfelijken en stond bekend om haar kracht en schoonheid. Na de dood van haar man pleegde ze uit verdriet zelfmoord. Cyrus eerde haar en Abradatas met een gezamenlijke graftombe.
Šamsi, een Arabische koningin, regeerde in de 8e eeuw v.Chr. en rebelleerde
aanvankelijk tegen de heerschappij van de Assyrische koning Tiglath-Pileser III. Ze sloot zich aan bij een alliantie tegen Assyrië, maar werd verslagen en vluchtte de woestijn in. Na haar overgave stelde Tiglath-Pileser haar aan als vazal, waarbij ze tribute moest betalen en de controle over de handelsroutes aan Assyrië moest afstaan. Šamsi’s nederlaag leidde tot haar onderwerping, maar ze bleef een belangrijke figuur in de geschiedenis.
In Egypte en Nubië komen we vrouwen tegen die niet alleen hun landen regeerden, maar ook opvielen door hun uitzonderlijke militaire vaardigheden. Ahhotep, een van de meest invloedrijke koninginnen van het Nieuwe Koninkrijk, speelde een beslissende rol in de strijd tegen de Hyksos, die Egypte lange tijd bezetten. Na de dood van haar man zette ze het verzet voort en verenigde Egypte uiteindelijk onder haar leiding. Ze werd gevierd als de ‘Vereniger van Egypte’ – een zeldzaam geval in een tijd waarin vrouwen zelden werden geëerd voor hun militaire prestaties.
Koningin Hatshepsut, een van de bekendste farao’s van Egypte, wordt vaak erkend voor
haar culturele en architectonische prestaties. Maar ze was ook militair actief. Gedurende haar regeerperiode voerde ze militaire campagnes, waaronder de verovering van Gaza, en organiseerde strafexpedities tegen rebellerende gebieden in het zuiden. Deze militaire acties consolideerden de macht en grenzen van Egypte, terwijl ze tegelijkertijd handel en diplomatie bevorderde om de economische en culturele welvaart van haar rijk te waarborgen.
De Nubische koningin Amanirenas daarentegen staat voor actieve weerstand tegen de uitbreiding van het Romeinse rijk. In 25 v.Chr. leidde ze een aanval op Egypte, waarbij ze verschillende steden veroverde voordat de Romeinen onder prefect Petronius terugstreden. Ondanks de vernietiging van de stad Napata, verzamelde zij haar troepen en bleef vechten totdat ze een vredesverdrag onderhandelde dat de onafhankelijkheid van Kush garandeerde. Haar gezanten boden keizer Augustus gouden pijlen aan, waarmee ze aangaven dat deze een teken van vriendschap waren – of van oorlog als Rome het vredevoorstel niet accepteerde. Amanirenas’ strategische kracht en diplomatieke succes zorgden ervoor dat haar rijk vrij bleef van tribuutbetalingen en een stabiele grens behield.
Diversiteit van vrouwelijke macht in de oudheid
De verhalen van deze vrouwen uit de oudheid tonen indrukwekkend aan dat macht, moed en strategisch inzicht niet het exclusieve domein van mannen waren. Of het nu in Griekenland, Egypte, Mesopotamië of de steppen van Centraal-Azië was, deze vrouwen namen leiderschapsrollen op zich, verdedigden hun rijken en intervenieerden in oorlogen, vaak op beslissende momenten in de geschiedenis. Ze waren koninginnen zoals Artemisia I, Hatshepsut en Amanirenas, die politieke en militaire strategieën beheersten, en strijders zoals Tomyris, Kynane en Zarinayā, die hun troepen leidden. Sommigen, zoals Sammuramat en Arsinoe, combineerden diplomatieke vaardigheid met militaire actie, terwijl anderen, zoals Telesilla en Cratesipolis, uitblonken door hun persoonlijke vastberadenheid en moed.
Hun verhalen doorbreken het stereotypische idee dat vrouwen in de oudheid alleen op de achtergrond handelden of "slechts" passieve deelnemers in de oorlog waren. Ze waren actoren in de geschiedenis, wier daden vaak de loop van hele koninkrijken beïnvloedden. Deze erfenis herinnert ons eraan dat zelfs in schijnbaar door mannen gedomineerde tijdperken, vrouwen niet alleen toeschouwers waren, maar actieve vormgevers van de wereld.
Alena is een Oostenrijkse creator die zich specialiseert in content over het oude Griekenland. Ze bestudeert antieke geschiedenis op haar Instagram, Youtube en podcast. Ze is gastschrijver voor Historical Women Project.
- ENGLISH BELOW -
The history of antiquity is full of battles, intrigues and power games - and yet it is often told as a stage for male figures. But is it really only a hemisphere reserved for men? These 20 women who acted across continents and cultures prove that they were in the front line - as strategists, fighters and leaders.
Greek women: Queens, fighters and defenders
In ancient Greece, we often encounter women who acted militarily as members of royal families or as queens. Their position gave them access to troops and political resources, which they used skillfully to achieve their goals - whether in the defence of their homeland or in aggressive campaigns. But these stories are not limited to royal bloodlines. There were also women without royal ancestry who led their troops through exceptional courage, strategic skill and personal determination, or who played decisive roles in wars. Together, they bear witness to the range of female involvement in warfare in an era that is often told only of male figures.
Queens and royal aggressors
Pheretime of Cyrene, a queen of the Greek kingdom of Cyrenaica in North Africa, represents the dark side of power. After her son was murdered, she avenged him with a brutality that surpassed even the standards of the time. She mobilized her troops and besieged her enemies and had all the men crucified, the women's breasts cut off and nailed to the walls of the city of Barca and enslaved the surviving population - an example of how women made history not only through defensive, but also
through offensive and brutal actions.
Similarly impressive, but with a strategic focus, is Artemisia I of Caria, perhaps the most famous woman in the military aspect of ancient Greece. As advisor to Xerxes during his campaign against Greece in 480 BC, she combined diplomacy and military prowess. She led her own fleet into the battles of Artemision and Salamis, where she not only showed tactical brilliance but also influenced Xerxes' strategic decisions through her advice. She became famous above all for how she escaped the Greeks at Salamis with her skillful, tactical and quick thinking.
Another example of a strategically brilliant woman is Artemisia II of Caria, who ruled over a hundred years after the first Artemisia. She was not only a political ruler, but also a defender of her kingdom. She used tactical cunning to overpower attackers from Rhodes on her city and subsequently conquered the island - a testament to her ability to navigate between defense and expansion.
Women of the Argeads: Power through the military
The Argead Dynasty shows how women used military power to assert their interests in times of political upheaval. Olympias, the mother of Alexander the Great, was not only known for her political skills, but also for using military force to secure and assert her power. Cynane, Alexander's half-sister, went even further: she was a trained fighter who was herself on the front line, and she personally led her troops into battle. Her daughter Adea Eurydice followed in her footsteps by actively taking military action to assert her political claims - an example of women asserting themselves in a male-dominated sphere. All three women who resorted to brutal methods to assert their interests paid the price with an equally violent end.
Defenders of their homeland
Not all women acted as aggressors. Some stood out for their defensive measures, such as Queen Archidamia of Sparta, who played a key role during Pyrrhos' attack on Laconia. She organized defensive measures and motivated the Spartan men to persevere, while mobilizing the women to support and care for the warriors. Telesilla, a poetess from Argos, also took on an extraordinary role. After the men of her city fell in
battle against the Spartans, she led the remaining women, old men and slaves to take over the defense of Argos. With strategic skill and courage, she managed to successfully protect the city - an example of how women were often the last line of defense when all seemed lost.
Unusual roles: Non-royal leaders and saboteurs
One particularly interesting exception besides Telesilla, who did not come from a royal family, is Cratesipolis. After her husband, General Alexander, was murdered in 314 BC, she took over his troops and avenged him. Her men followed her not only because of her leadership, but also because of her character, as she was considered good-natured and kind. Hydna, the daughter of a diver, also took on an unconventional role during the Persian War. She supported the Greeks by sabotaging Persian ships together with her father using their swimming and diving skills. Her actions show that women in antiquity were not only active at the front or in the palace, but also made significant contributions in shadowy roles.
Influential queens and motivators
Deidameia, the last queen of Epirus, also defended her rule with military force and even conquered a city to secure her power. Another example is Arsinoe of Egypt, who not only supported her husband politically, but was also present on the battlefields of his campaigns. Her intervention during the war against the Seleucid Empire was particularly noteworthy: she took the lead in a decisive battle and motivated the Egyptian troops, which ultimately brought victory.
Non-Greek women: Women warriors beyond the Hellenistic world
The ancient world was much more than the Hellenistic culture of Greece. Beyond the Greek borders, we encounter women who took on an impressive variety of roles in warfare. This diversity is also reflected in the stories of other non-Greek women: from the powerful rulers of Egypt and Nubia to influential women of Mesopotamia and Arabia and the warriors of the Central Asian steppe peoples.
Hypsicrateia, the wife of Mithridates VI of Pontus, is a fascinating example of this. Although she entered the Greek sphere through her marriage to a Hellenistic ruler, she probably came from a nomadic horse-riding people based in the Bosporus region. Hypsicrateia was known for her riding and fighting skills and that she dressed like a man and wore her hair very short. She is said to have supported her husband Mithridates not only in his political but also in his military ventures - as a loyal companion and courageous fighter until the very end. But she was not the only horse-riding, almost
Amazonian-like woman as the Central Asian steppes were home to peoples in which women played an equal role in warfare and political power.
The story of Tomyris, the queen of the Massagetae, is particularly outstanding. She became queen of her people before 530 BC after the death of her husband and is said to have not only defeated the Persians but Cyrus the Great himself, one of the most powerful rulers and greatest conquerors of antiquity, in an epic battle, initially preserving the freedom of her people. Her strength of will and courage made her a legend - not only in her own culture, but also in Greek historiography.
Similarly remarkable is Zarinayā, a queen of the Saka, who ruled in the 7th century BC after the death of her brother-husband Cydraios. As a warrior and leader, she defeated enemy tribes and led her people in the war against the Medes. Despite her capture, the Median prince Stryngaios spared her life, and she later saved him by killing her second husband, the Parthian king Marmares, to secure peace. Zarinayā's reign ended with the surrender of her territories to the Medes, but her deeds made her a legend.
In Mesopotamia and Arabia, we encounter women
who stood out both for their historical deeds and for their influence on myths and legends. Šammuramat, queen of the Assyrian Empire, was one of the few women who actively participated in politics and warfare. As the mother of the young king Adad-nirari III, she probably played a central role as a political supporter and possible co-regent. She accompanied her son on campaigns, including the war against Kummuh, and is thought to have been in charge herself. Her influence also extended to domestic projects such as construction and administration, and she inspired the legend of the warrior queen Semiramis.
Pantea, the wife of the Susian king Abradatas, was another warrior woman, who played a key role in the campaigns of Cyrus the Great. She originally fought alongside the Assyrians against Cyrus, but was captured and later convinced her husband to defect to Cyrus. Pantea took part in the Battle of Opis, helped to form the Persian elite unit of the Immortals and was renowned for her strength and beauty. After the death of her husband, she took her own life out of grief. Cyrus honored her and Abradatas with a joint tomb.
Šamsi, an Arab queen, ruled in the 8th century BC and initially rebelled against the rule of the Assyrian king Tiglath-Pileser III. She joined an alliance against Assyria, but was defeated and fled into the desert. After her surrender, Tiglath-Pileser reinstated her as a vassal, whereby she had to pay tribute and cede control of the trade routes to Assyria. Šamsi's defeat led to her subjugation, but she remained an important figure in history. Egypt and Nubia: female rulers with military skill
In Egypt and Nubia, we encounter women who not only ruled their countries, but also stood out for their exceptional military skills. Ahhotep, one of the most influential queens of the New Kingdom, played a decisive role in the battle against the Hyksos, who occupied Egypt for a long time. After the death of her husband, she continued the resistance and finally united Egypt under her leadership. She was celebrated as the 'Unifier of Egypt' - a rare occurrence at a time when women were rarely honored for their military achievements.
Hatshepsut, one of Egypt's most famous pharaohs, is often recognized for her cultural
and architectural achievements. But she was also militarily active. During her reign, she led military campaigns, including the conquest of Gaza, and organized punitive expeditions against rebellious regions in the south. These military actions consolidated Egypt's power and borders, while at the same time she promoted trade and diplomacy to ensure the economic and cultural prosperity of her empire.
The Nubian queen Amanirenas, on the other hand, stands for active resistance to the expansion of the Roman Empire. In 25 BC, she led an attack on Egypt in which she conquered several cities before the Romans under Prefect Petronius struck back. Despite the destruction of the city of Napata, she rallied her troops and continued to fight until she negotiated a peace treaty that guaranteed Cush's independence. Her envoys presented Emperor Augustus with golden arrows, saying that they were a sign of friendship - or of war if Rome did not accept the peace. Amanirenas' strategic strength and diplomatic success secured her empire freedom from tribute payments and a stable border.
Diversity of female power in antiquity
The stories of these women from antiquity impressively demonstrate that power, courage and strategic skill were not the exclusive preserve of men. Whether in Greece, Egypt, Mesopotamia or the steppes of Central Asia, these women took on leadership roles, defended their empires and intervened in warfare, often at decisive moments in history. They were queens like Artemisia I, Hatshepsut and Amanirenas, who mastered political and military strategies, and warriors like Tomyris, Kynane and Zarinayā, who led their troops. Some, like Sammuramat and Arsinoe, combined diplomatic skill with military action, while others, like Telesilla and Cratesipolis, stood out for their personal determination and courage.
Their stories break the stereotypical idea that women in antiquity only acted in the background or were “only” passive participants in war. They were actors in history, whose actions often influenced the course of entire kingdoms. This legacy is a reminder that even in seemingly male-dominated eras, women were not just spectators, but active shapers of the world.
Alena Riha is an Austrian creator who specialises in content about ancient Greece. She studies ancient history on her Instagram, Youtube and podcast. She is a guest writer for the Historical Women Project.
Such an insightful exploration of the roles women played in ancient warfare! I love the way it challenges traditional narratives that often overlook the contributions of women in martial contexts. It not only it sheds light on the complexities of warfare but also reevaluates women's experiences in historical sources that may have been marginalized. A super interesting read!