door Jasmijn Groot -
Cunk on Earth is een Engelse mockumentary, die eind 2022 op de BBC verscheen en begin 2023 ook voor Nederlandse kijkers werd vrijgegeven op Netflix. In deze komische serie wordt de kijker meegenomen op een vogelvlucht door de wereldgeschiedenis door presentatrice - en het tegenovergestelde van een geschiedeniskenner - Philomena Cunk, een typetje van de Engelse actrice Diane Morgan. Met haar eigenaardige kijk op het verleden en haar onverwachtse vragen voor de historici die zij interviewt, satiriseert ze alles aan de historische documentaire. En aangezien satire de beste spiegel is voor zelfreflectie, is deze serie niet alleen hilarisch om naar te kijken, maar zeker ook eentje waarvan we kunnen leren. Dus hier volgen de 5 lessen van Philomena Cunk.
Ken je publiek en kies een passende presentator
Wil je als televisiemaker een heel beperkt publiek bereiken, dat al uitgebreide affiniteit en voorkennis heeft van geschiedenis? Of wil je juist zoveel mogelijk mensen bereiken, maar moet je hun interesse nog trekken? Philomena Cunk kent als geen ander het publiek voor wie ze presenteert. Een modern publiek dat liever op hun telefoon zit dan een geschiedenis documentaire kijkt. Een publiek dat de aandachtsspanne van een goudvis heeft. Een publiek dat het verleden alleen beter kan begrijpen door moderne herkenningspunten. Een publiek dat niet altijd snapt waarom geschiedenis iets uitmaakt. En dus vraagt Philomena aan dr. Nigel Spivey of de Romeinen anal bleaching hebben uitgevonden en aan dr. Irving Finkel of acid jazz belangrijker was dan de uitvinding van het schrift. Een aantal van de historici die voorbij komen weten overduidelijk niet wat ze met de presentatrice aan moeten, waarmee ze indirect te kennen geven hoever ze zijn verwijderd van de gemiddelde televisiekijker. Je presentator kan natuurlijk een geschiedenisexpert zijn, die weet welke vragen gesteld moeten worden. Of je gaat voor iemand als Philomena Cunk, die begrijpt wat voor vragen het publiek zou stellen.
2. Doe eens wat anders
Het is vrijwel altijd nationale, westerse, 'witte-mannen-geschiedenis' die in Britse documentaires onder de loep worden genomen. Philomena maakt een aantal scherpe humoristische opmerkingen om dat aan de tand te voelen. Zo laat de ogenschijnlijk onwetende presentatrice opeens onverwachts vallen dat boekdrukkunst al lang een ding was in Azië voordat de Europeanen het 'ontdekten'. En ze vertelt het publiek sarcastisch dat historici nu eindelijk weten dat ook andere gedeeltes van wereld een geschiedenis hebben. Met andere woorden: waarom is ze voor de zoveelste keer hetzelfde verhaal aan het vertellen? Daarnaast steekt Philomena de draak met de manier waarop Engelstalige documentaires het verleden in beeld proberen te brengen: de alom bekende montages van museum vitrines, close ups van bekende schilderijen, buitenwandelingen met bekende historici, de uitlichting van specifieke objecten, of luchtopnames van ruïnes waar de gemiddelde kijker toch geen chocolade van kan maken. Philomena vindt deze bestaande ingrediënten opnieuw uit, door van een duin afrollend haar intrede te doen, of door met haar Minecraft-spel een bekende opgraving te illustreren.
3. Reflecteer de geschiedwetenschap
Het is één ding om experts aan het woord te laten. Het is een heel ander ding om duidelijk te maken hoe we als historici tot kennis komen. Philomena's interviews, die door haar gebrek aan voorbereiding en voorkennis op een alternatieve manier toch kritisch zijn, maken een zaak voor het beter in beeld brengen van een aantal sleutelonderdelen van de geschiedwetenschap. Dat geschiedenis gaat over mensen, bijvoorbeeld, en dat we geen wiskundige of natuurkundige regelgeving los kunnen laten op hun gedrag om ons verleden beter te leren kennen. En waardoor geschiedenis ook over onderwerpen gaat die historici zo objectief mogelijk moeten benaderen, maar controversieel en emotioneel kunnen zijn voor mensen buiten de muren van de academische wereld. Slavernij, genocide en millennia-lange genderongelijkheid, om maar een paar voorbeelden te noemen. Deze onderwerpen roepen andere emoties op bij getrainde historici dan bij bijvoorbeeld progressieve activisten, conservatieve politici of nakomelingen van tot slaaf gemaakten. Om dezelfde reden kent het verleden heel wat (onnodige) herhalingen en tegenstrijdigheden. Hoe vaak hebben we onszelf al voorgehouden nooit meer oorlog te voeren, om elkaar binnen de kortste keren dan toch weer naar de keel te grijpen. Om over de duidelijke tegenstrijdigheid tussen enerzijds de Verenigde Staten die zichzelf Home of the Free betitelden en anderzijds de Afrikaanse slaven voor wie dat als een verrassing moet zijn gekomen nog maar te zwijgen (al is Philomena de bedenker van die grap). Dit wordt zeker steeds belangrijker, nu een groot TV-kijkend publiek makkelijk met een tik op een telefoonscherm toegang heeft tot social media, die alle context en nuance weghaalt uit dit soort narratieven.
4. Neem jezelf niet zo serieus
Hiërogliefen vergelijken met emoji's, een historicus vragen naar zijn favoriete ABBA-nummer, of per ongeluk koffie gooien over een eeuwenoude papyrusdocument. Waarom zou je niet wat humor in de mix van een geschiedenisdocumentaire mogen gooien? Philomena Cunk neemt de geschiedschrijving gelukkig niet al te serieus en zet de Engelse wetenschappers - vooral degenen die nét even te upperclass zijn en de stiff upper lip te perfect beheersen - met haar eigenzinnige humor te kakken. Cunk laat daarmee zien hoe hoog hun ivoren torens zijn. Ze maakt pijnlijk duidelijk dat historici echt beter onder de knie moeten krijgen hoe ze zich kijken opstellen naar populaire media. Als ze echt willen voorkomen dat kijkers kennis trekken van Wikipedia, zoals ze zelf vaak beweren.
5. Elke geschiedenisserie verdient de Belgische 90s superhit Pump Up the Jam
Het is een catchy liedje.
'Cunk on Earth'Â en 'Cunk on Life' zijn nu te zien op Netflix.
Jasmijn is genderhistorica en oprichter van het Historical Women Project. Ze publiceert artikelen voor onder andere Opzij en Winq en stelt haar expertise over gender en vrouwengeschiedenis ter beschikking aan verschillende media. Jasmijn studeerde Geschiedenis en Oudheidkunde aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit.Â
 - ENGLISH BELOW -
Cunk on Earth is an English mockumentary, which aired on BBC in late 2022 and was released for Dutch viewers on Netflix in early 2023. In this comedic series, viewers are taken on a whirlwind journey through our world history by presenter - and the opposite of a history expert - Philomena Cunk, a character played by English actress Diane Morgan. With her peculiar take on the past and her unexpected questions she asks the historians she interviews, she satirises everything about the historical documentary. And since satire is the best mode for self-reflection, this series is not only hilarious to watch, but definitely one we can learn from. So here are Philomena Cunk's 5 lessons.
Know your audience and choose a suitable presenter
As a television producer, do you want to reach out to a very limited audience that already has extensive affinity and prior knowledge of history? Or do you want to reach out to as many people as possible, but have you yet to attract their interest? Philomena Cunk knows her audience better than anyone else. And that is a modern audience that would rather be on their phones than watching a history documentary on TV. An audience that posses the attentionspan of a goldfish. An audience that is only able to understand the past better through modern markers. An audience that doesn't always understand why history matters. And so Philomena asks Dr Nigel Spivey whether the Romans invented anal bleaching and Dr Irving Finkel whether acid jazz was more important than the invention of writing. Some of the historians obviously don't know what to make of the presenter, indirectly signalling how far removed they are from the average television viewer. Your presenter could, of course, be a history expert who knows what questions to ask. Or you could go for someone like Philomena Cunk, who understands the kind of questions your audience wants answers to.
Do something different
It is commonly national, western, ‘white male history’ that is featured in British documentaries. Philomena makes some sharp humourous comments to challenge that. For instance, the seemingly ignorant presenter suddenly drops the fact that printing had already been a thing in Asia long before Europeans ‘discovered’ it. And she sarcastically tells the audience that historians now finally know that other parts of the world also have history. In other words, why is she telling the same story for the umpteenth time? In addition, Philomena pokes fun at the way English-language documentaries try to portray the past: the ubiquitous montages of museum showcases, close ups of famous paintings, outdoor walks with famous historians, the highlighting of specific objects, or aerial shots of ruins that the average viewer can't make sense of anyway. Philomena reinvents these existing ingredients, rolling down a dune to make her entrance, or using her Minecraft game to illustrate a well-known excavation.
Reflect the science of history
It is one thing to get experts talking. It is quite another thing to make clear how we as historians gain our knowledge. Philomena's interviews, which due to her lack of preparation and prior knowledge are nevertheless critical in an alternative way, make a case for better framing some key components of the science of history. The fact that history is about people, for instance, and that we cannot unleash mathematical or physical formulas on their behaviour to better understand our past. And that history is also about topics that historians should approach as objectively as possible, but can be controversial and emotional for people outside the walls of academia. Slavery, genocide and millennia-long gender inequality, to name but a few. These topics evoke different emotions in trained historians than in, say, progressive activists, conservative politicians or descendants of enslaved people. For the same reason, the past has a lot of (unnecessary) repetitions and contradictions. How many times have we told ourselves never to go to war again, only to find ourselves at each other's throats again in no time? Not to mention the obvious contradiction between the United States calling itself 'Home of the Free', on the one hand, and the African slaves for whom that must have come as a surprise on the other (though Philomena is the originator of that joke). This is certainly becoming increasingly important now that a large TV-watching audience can easily access social media with a tap of a phone screen, which removes all context and nuance from such narratives.
Don't take yourself too seriously
Comparing hieroglyphics with emojis, asking a historian for his favourite ABBA song, or accidentally throwing coffee over an ancient papyrus document. Why not throw some humour into the mix of a history documentary? Philomena Cunk fortunately does not take historiography too seriously, and, with her quirky humour, she makes fun of English scholars - especially those who are just a little too upper-class and have mastered the stiff upper lip a bit too perfectly. In doing so, Cunk shows just how high their ivory towers are. She makes it painfully clear that historians really need to get a better handle on how they look to popular media. If they really want to prevent viewers from taking knowledge from Wikipedia, as they themselves often claim.
Every history series deserves the Belgian 90s superhit Pump Up the Jam
It's a catchy tune.
'Cunk on Earth'Â and 'Cunk on Life' are available now on Netflix.
Jasmijn is a gender historian and founder of the Historical Women Project. She publishes articles for Opzij and Winq, among others, and makes her expertise on gender and women's history available to various media. Jasmijn studied History and Archaeology at the University of Amsterdam and Vrije Universiteit.
Comments