ALLE GESCHIEDENIS OOIT

De podcast Alle Geschiedenis Ooit heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een populair medium voor geschiedenisliefhebbers. In korte verhalende afleveringen nemen de makers luisteraars mee langs de meest opmerkelijke verhalen uit de wereldgeschiedenis. Met het boek Alle geschiedenis ooit: Nederland richten Nynke de Jong, Arco Gnocchi, Thom Aalmoes en Andrea Huntjens hun blik op ons eigen land. Honderd zorgvuldig uitgekozen verhalen laten zien hoe rijk, divers en soms ronduit vreemd de Nederlandse geschiedenis kan zijn. Maar slaagt het boek erin een goed beeld te schetsen van 'alle geschiedenis ooit' in Nederland?

Alle Geschiedenis Ooit: Nederland bestaat uit honderd losse verhalen, vaak maar twee tot vier pagina’s lang. Daarmee leest het boek snel en gemakkelijk weg, waardoor je tussendoor ook handig een aantal specifieke verhalen kan kiezen om door te nemen. De toon is luchtig en humoristisch, wat in het verlengde ligt van de stijl van de podcast -al zijn de schrijvers in dit medium wel beperkt met de spanwijdte en historische context door de restricties van het aantal pagina’s per hoofdstuk. De redactie en schrijvers hebben daardoor natuurlijk keuze moeten maken.

Arno Gnocchi, Thom Aalmoes en Nynke de Jong

Toch roept de gekozen vorm van het boek ook vragen op. Waar de meeste geschiedenisbundels een chronologische lijn volgen, springt dit boek van de twintigste eeuw terug naar de achttiende, om daarna weer in de prehistorie terecht te komen. Het is iets waar ik persoonlijk minder fan van ben, zelf houd ik van een chronologische volgorde. Maar na het lezen van het boek denk ik wel dat de keuze voor de ordening bewust is. Het benadrukt dat het hier gaat om losse verhalen, niet om een doorlopend historisch overzicht.

De selectie van verhalen laat een grote variatie zien. Natuurlijk zijn er hoofdstukken over iconische onderwerpen, zoals de tulpenmanie van de zeventiende eeuw of de ontsnapping van Hugo de Groot in zijn boekenkist. Maar er komen ook figuren en gebeurtenissen aan bod die veel lezers zullen verrassen.

Een van de meest opvallende verhalen is dat van Maria van Antwerpen, die in de achttiende eeuw als Johannes van Ant en als Machiel van Hantwerpen leefde. Door rechtbankverslagen en andere bronnen kennen we diens levensloop relatief goed. ‘Ik ben in de natuur een manspersoon, maar uiterlijk een vrouwspersoon,' aldus de mogelijk eerste transpersoon van Nederland. Mogelijk heeft schrijver Francisus Lievens Kersteman wat saillante details aangedikt, maar dat neemt het bewijs niet weg dat deze persoon echt was. De auteurs besteden zorgvuldig aandacht aan voornaamwoorden en identiteitskwesties, waardoor het verhaal respectvol en genuanceerd wordt gebracht. Daarbij maken ze slim verbindingen met andere hoofdstukken, zoals dat over de Utrechtse sodomieprocessen. Dat geeft de losse verhalen toch onderlinge samenhang.

Ook de Tweede Wereldoorlog komt voorbij, onder meer via de verhalen van Trui van Lier en Miep Oranje. Waar de één bekendstaat als heldin, is de ander berucht als 'koerierster des Doods.' Bijzonder is dat de auteurs in het geval van Miep Oranje ruimte laten voor nuance. Ze laten zien hoe misinformatie en aannames een beeld hebben gevormd dat niet altijd klopt, en proberen haar rol in bredere context te plaatsen. Ondanks de beperkte ruimte van een paar pagina’s komt hier goed naar voren hoe belangrijk bronnenkritiek is in geschiedschrijving.

Wat opvallend is, is dat in een aantal verhalen vrouwen een belangrijke rol spelen - soms als hoofdpersonage, soms als bijfiguur. Bekende namen als Jacoba van Holland en koningin Wilhelmina passeren de revue, maar ook minder bekende vrouwen krijgen aandacht. Vooral in de twintigste en eenentwintigste eeuw wordt de zichtbaarheid groter. Dat is logisch, want juist uit recentere perioden zijn meer bronnen bewaard gebleven en is het moeilijker om vrouwen volledig uit de archieven te schrappen.

En ten slotte krijgen ook een aantal verhalen van en over mensen van kleur en immigranten in Nederland een plekje in het boek. Wat mij echter opvalt is dat het vooral verhalen zijn waarbij de groep mensen iets hebben meegebracht dat wij nu onlosmakelijk zien in de eetcultuur van Nederland. Denk hierbij aan satésaus of kapsalon. Al denk ik zelf dat verhalen van mensen van kleur meer toevoegen dan alleen op eetcultuur, zijn dit natuurlijk wel verhalen die sterk verweven zijn met Nederland en belangrijk zijn om te blijven te vertellen.

De grootste kracht van dit boek is de toegankelijkheid. Tegelijkertijd is dat ook de grootste zwakte. De korte hoofdstukken lezen als kleine hapklare brokken. Ideaal voor wie weinig tijd heeft of niet gewend is dikke geschiedenisbundels te lezen. Maar voor de doorgewinterde geschiedenisliefhebber kan het onbevredigend zijn. Door de beperkte lengte ontbreekt vaak de diepgang die je zou verwachten in een meer serieuze historische uitgave. Tip: de podcast neemt wel vaker de tijd voor meer diepgang, dus mocht het boek niet jouw ding zijn, er zijn nog andere opties!

Alle geschiedenis ooit: Nederland is een bundel losse verhalen die vooral bedoeld is om te entertainen én nieuwsgierigheid te wekken. De verhalende stijl, de humor en de diversiteit maken het een boek dat breed toegankelijk is en perfect is voor mensen die normaal niet snel een geschiedenisboek zouden oppakken. Wie echter op zoek is naar verdieping, lange uiteenzettingen en een strak chronologisch overzicht zal misschien wat teleurgesteld zijn. Dit is geen boek voor academici of hardcore geschiedenisliefhebbers, maar eerder een bundel historische 'snacks' die uitnodigen om daarna verder te lezen.

Alle Geschiedenis ooit: Nederland van Arco Gnocchi, Nynke de Jong, Thom Aalmoes en Andrea Huntjes (9789000394418 paperback €20,-) is nu verkrijgbaar in de boekwinkel of direct te bestellen bij Uitgeverij Spectrum.

---

Maartje Kramer is een gedreven archivaris en erfgoedprofessional met een passie voor het uitpluizen van geschiedenis. Ze heeft een achtergrond in Cultureel Erfgoed, gestudeerd aan de Reinwardt Academie. Maartje deelt graag haar kennis, het liefst met een insteek over historische kleding en recepten. Naast haar werk is ze een enthousiaste keukenprinses, (dakterras) moestuinhoudster en heks.

---

 - ENGLISH BELOW -

The podcast Alle geschiedenis ooit (All of History Ever) has, over the past few years, developed into a popular medium for history enthusiasts. In short, narrative episodes, the creators take listeners along through the most remarkable stories from world history. With the book Alle geschiedenis ooit: Nederland (All of History Ever: The Netherlands), Nynke de Jong, Arco Gnocchi, Thom Aalmoes, and Andrea Huntjens turn their focus to our own country. One hundred carefully selected stories to showcase how rich, diverse, and sometimes downright strange Dutch history can be. But does the book succeed in painting an accurate picture of ‘all of history ever’ in the Netherlands?

Alle geschiedenis ooit: Nederland consists of one hundred standalone stories, often only two to four pages long. This makes the book a quick and easy read, allowing readers to conveniently pick out specific stories to go through. The tone is light and humorous, which aligns with the podcast’s style—although the writers are limited in this medium by the constraints of page count per chapter when it comes to scope and historical context. Naturally, the editors and writers had to make choices.

Arno Gnocchi, Thom Aalmoes en Nynke de Jong

Still, the book’s chosen format raises some questions. While most history collections follow a chronological order, this book jumps from the twentieth century back to the eighteenth, only to land again in prehistory. Personally, I’m not a big fan of this approach—I prefer a chronological structure. But after reading the book, I do think the choice was intentional. It emphasizes that these are standalone stories, not a continuous historical overview.

The selection of stories shows great variety. Naturally, there are chapters on iconic subjects like the tulip mania of the seventeenth century or Hugo de Groot’s escape in his book chest. But it also covers figures and events that will surprise many readers.

One of the most striking stories is that of Maria van Antwerpen, who lived in the eighteenth century as Johannes van Ant and as Machiel van Hantwerpen. Through court records and other sources, we know their life story relatively well. 'I am by nature a man, but outwardly a woman,' said the person who may have been the first known transgender person in the Netherlands. It’s possible that writer Francisus Lievens Kersteman exaggerated some juicy details, but that doesn’t negate the evidence that this person truly existed. The authors pay careful attention to pronouns and identity issues, making the story respectful and nuanced. They also cleverly connect it to other chapters, such as the one on the Utrecht sodomy trials. This creates cohesion between the otherwise separate stories.

The Second World War is also featured, including the stories of Trui van Lier and Miep Oranje. While one is known as a heroine, the other is infamous as the “Courier of Death.” Remarkably, in Miep Oranje’s case, the authors leave room for nuance. They show how misinformation and assumptions have shaped a narrative that isn’t always accurate, and they attempt to place her role in a broader context. Despite the limited space of just a few pages, this section effectively demonstrates how important source criticism is in historical writing.

It is notable that women play a significant role in several stories—sometimes as main characters, sometimes as supporting figures. Familiar names like Jacoba of Bavaria and Queen Wilhelmina appear, but lesser-known women also receive attention. Especially in the twentieth and twenty-first centuries, their visibility increases. That makes sense, as more sources have been preserved from recent periods, making it harder to erase women completely from the archives.

Finally, a number of stories about people of color and immigrants in the Netherlands also find a place in the book. What stands out, however, is that these are mostly stories where these communities brought something that is now inseparably linked to Dutch food culture. Think of satay sauce or kapsalon. While I personally believe stories of people of color add more than just culinary contributions, these are nonetheless narratives deeply woven into Dutch culture and important to keep telling.

The greatest strength of this book is its accessibility. At the same time, that is also its greatest weakness. The short chapters read like bite-sized chunks—ideal for those with little time or who aren’t used to reading thick history volumes. But for the seasoned history buff, it may feel a bit unsatisfying. Due to the short length, the depth you might expect from a more serious historical work is often lacking. Tip: the podcast often takes more time for in-depth exploration, so if the book isn’t quite your thing, there are still other options!

Alle geschiedenis ooit: Nederland is a collection of standalone stories primarily meant to entertain and spark curiosity. Its narrative style, humor, and diversity make it a book that is broadly accessible and perfect for people who wouldn’t normally pick up a history book. However, those looking for depth, extended analyses, and a strict chronological overview may be left disappointed. This isn’t a book for academics or hardcore history fans, but rather a collection of historical ‘snacks’ that invite you to keep exploring afterwards.

Alle geschiedenis ooit by Arco Gnocchi, Nynke de Jong, Thom Aalmoes, and Andrea Huntjes (9789000394418, paperback €20) is now available in bookstores or can be ordered directly from Uitgeverij Spectrum.

---

Maartje Kramer is a dedicated archivist and heritage professional with a passion for delving into history. She has a background in Cultural Heritage, studied at the Reinwardt Academy. Maartje loves sharing her knowledge, preferably with a focus on historical clothing and recipes. In addition to her work, she is an enthusiastic kitchen princess, (rooftop) vegetable gardener, and witch.