door Rosa den Oudsten -
Frieda Belinfante werd in 1904 geboren in Amsterdam als derde dochter van een gezin met vier kinderen. Haar vader was een Joodse muzikant die zijn kinderen aanmoedigde om een muziekinstrument op te pakken. Frieda's leven begon vrij gewoon, maar ze ontdekte al snel dat ze meisjes verkoos boven jongens. Haar ouders waren erg liberaal en voor hen was dit geen probleem.
Toen ze 17 was, werd Frieda lid van Het Amsterdamsche Trio met Henriette Bosmans en Johan Feltkamp. Ze speelde al cello zolang ze zich kon herinneren, maar in deze tijd ontdekte ze haar liefde voor dirigeren. Ze raakte ook betrokken bij de beide leden van haar groep. Eerst woonde ze samen met Henriette van 1922 tot 1929. Na het beëindigen van deze relatie trouwde ze met Johan - deels omdat vrouwen dat hoorden te doen en deels om financiële redenen. Johan hield wel van haar, maar het was niet genoeg en in 1936 gingen ze uit elkaar.
Frieda ging verder met haar carrière als dirigent en volgde verschillende cursussen, waaronder een in Zwitserland, waar ze ook een prestigieuze prijs won. In 1938 richtte Frieda 'Het Kleine Orkest' op, een orkest met 20 leden, dat ze zelf dirigeerde. Met dit orkest verwierf ze enige bekendheid en de groep trad op in het Concertgebouw. Hoewel Frieda openlijk homoseksueel is, oogst ze veel respect voor haar werk, wat heel bijzonder is voor deze tijd.
De prijsuitreiking voor Frieda's prestaties met het Zwitserse orkest vindt nooit plaats, want het is 1939 en Europa stort in een staat van oorlog. Als de nazi's een jaar later Nederland bezetten, ontbindt ze ook haar Kleine Orkest. Ze wilde niet werken voor de onderdrukker, noch wilde ze de musici ontslaan vanwege hun Joodse afkomst.
Frieda sloot zich al vroeg aan bij het verzet tijdens de Duitse bezetting van Nederland. Ze maakte valse persoonsbewijzen en hielp mensen onderduikplekken te vinden. In 1943 besloten zij en andere leden van haar groep dat het bevolkingsregister van Amsterdam, waar alle ID-kaarten werden opgeslagen, een bedreiging werd voor hun operatie. Ze plannen een aanval op het gebouw en vernietigen de ID-kaarten. Sommige leden van het verzet vinden de operatie zelf te gevaarlijk voor een vrouw, dus Frieda mag niet meedoen. De operatie zelf is succesvol, maar de nazi's vinden de betrokken mannen en executeren ze allemaal. Ze ontdekten ook Frieda's aandeel in de aanval en ze vluchtte het land uit naar Zwitserland, vermomd als man. Daar belandt ze in een vluchtelingenkamp, maar haar vroegere leraar in Zwitserland vindt een manier om haar eruit te krijgen. Frieda blijft de rest van de oorlog in Zwitserland.
"For three months, I was disguised as a man [...] I passed my mother several times, she never recognized me" - Frieda Belinfante
Toen Frieda terugkeerde naar Nederland, besloot ze al snel dat ze daar niet meer wilde zijn. Veel mensen gingen door alsof de oorlog nooit had plaatsgevonden, veel mensen ontliepen hun straf en het antisemitisme ging door na de verschrikkingen van de Holocaust. Ook vond ze als vrouw moeilijker werk.
In 1947 emigreerde Frieda officieel naar de Verenigde Staten. Na omzwervingen door het land vestigde ze zich net buiten Los Angeles. In 1955 werd ze de eerste vrouwelijke dirigent met een vaste aanstelling bij het Orange County Philharmonic Orchestra, een orkest dat ze zelf had opgericht. Ze dirigeerde deze groep bijna 10 jaar, maar werd in 1962 vervangen. Frieda heeft altijd gedacht dat het te maken had met haar seksuele geaardheid. Desondanks bleef ze jarenlang lesgeven en in 1967 vond ze de liefde van haar leven, met wie ze de rest van haar leven samen bleef.
Frieda Belinfante overleed in 1995 op 90-jarige leeftijd aan kanker in Sana Fe, New Mexico. Tijdens haar verblijf in Amerika sprak ze nooit over de oorlog of het verzet. Nederlanders zijn haar lang vergeten, maar gelukkig vertellen steeds meer mensen nu haar verhaal.
Rosa den Oudsten is docent Maatschappijleer en Levensbeschouwing en amateurhistoricus met een voorkeur voor vrouwengeschiedenis door alle jaren heen. Ze verslindt boeken en podcasts over vrouwengeschiedenis en deelt dat graag met de wereld. Daarnaast is ze goed in verhalen vertellen en dat is precies wat geschiedenis is, het verhaal vertellen van mensen die er niet meer zijn.
- ENGLISH BELOW -
Frieda Belifante was born in Amsterdam in 1904 as the third daughter of a family of four children. Her father was a Jewish musician who encouraged his children to pick up a musical instrument. Frieda’s life started out pretty ordinarily, but she soon discovered that she favoured girls over boys. Her parents were very liberal and for them this wasn’t an issue.
When she was 17, Frieda became part of Het Amsterdamsche Trio with Henriette Bosmans and Johan Feltkamp. She had been playing the cello for as long as she could remember, but during this time, she discovered her love for conducting. She also became involved with both of the members of her group. First, she lived with Henriette from 1922 till 1929. After ending this relationship, she married Johan – partly because that was what women were supposed to do, and partly because of financial reasons. Johan did love her, but it was not enough, and they split up in 1936.
Frieda proceeded with her career as a conductor and followed several courses, including one in Switzerland, where she also won a prestigious prize. In 1938, Frieda established ‘Het Kleine Orkest’, an orchestra with 20 members, and she conducted the group herself. With this orchestra, she achieved some fame, and the group performed in the Concertgebouw. Even though Frieda is openly gay, she garners much respect for her work, which is something quite extraordinary for this time.
The award ceremony for Frieda’s achievements with the Swiss orchestra never takes place, as it is 1939 and Europe plummets into a state of war. When the nazis occupy the Netherlands a year later, she disbands her Kleine Orkest too. She didn’t want to work for the oppressor, neither did she want to fire the musicians because of their Jewish heritage.
Frieda joined the resistance early on during the German occupation of the Netherlands. She produced fake ID carts and helped people find hiding places. In 1943 she and other members of her group decided that the population register of Amsterdam, where all ID cards were stored, was becoming a threat for their operation. They plan to attack the building and destroy the ID cards. Some members of the resistance find the operation itself too dangerous for a woman, so Frieda isn’t allowed to participate. The operation itself was succesfull, however, the nazis found the men involved and executed them all. They also discovered Frieda’s part in the attack and she flees the country for Switzerland, disguised as a man. She ended up in a refugee camp there, but her former teacher in Switzerland finds a way to get her out. Frieda stayed in Switzerland for the remainder of the war.
"For three months, I was disguised as a man [...] I passed my mother several times, she never recognized me" - Frieda Belinfante
When Frieda returned to the Netherlands, she quickly decided she no longer wanted to be there. Many people went on as if the war never happened, lots of people escaped punishment, and antisemitism continued after the horrors of the Holocaust. She also found it harder to find work as a woman.
In 1947, Frieda officially emigrated to the United States. After roaming the country, she settled just outside of Los Angeles. She became the first female conductor with a permanent position with the Orange County Philharmonic Orchestra in 1955, an orchestra that she had established herself. She conducted this group for almost 10 years, but she was replaced in 1962. Frieda always thought it had to do with her sexual orientation. Despite this, she continued to teach for many years and in 1967, she found the love of her life, with whom she stayed together for the rest of her life.
Frieda Belinfante passed away in 1995 from cancer at the age of 90 in Sana Fe, New Mexico. During her time in America, she never talked about the war or the resistance. The Dutch long forgot about her, but luckily more and more people are now telling her story.
Rosa den Oudsten is a Social Studies and Life Studies teacher and amateur historian with love for women's history throughout the centuries. She devours books and podcasts on women's history and loves to share it with the world. She is also good at storytelling and that is exactly what history is, telling the story of people who are no longer around.
Comentários